Միքելանջելո Անտոնիոնի(իտալ. Michelangelo Antonioni 29 սեպտեմբեր 1912 Ֆերրարա-30 հուլիս 2007 Հռոմ)-իտալացի նշանավոր կինոռեժիսոր և սցենարիստ,եվրոպական կլասիկ արտ հաուսի ներկայացուցիչ,որին անվանում են «օտարման և ոչ կոմունիկաբիլության պոետ»:Եթե նայել էքզիստենցիալ փիլիսոփայության տեսանկյունից,նրա ուշադրության կենտռոնում ժամանակակից հասարակության խնդիրներն են՝ հոգևոր մահը,էմոցիոնալ հոգնածությունը,մարդկանց միայնակությունը:

Կենսագրություն

Միքելանջելո Անտոնիոնին ծնվել է1912թվականի սեպտեմբերի 29-ին Էմիլիա-Ռոմանիա մարզի Ֆերրարա քաղաքում:Ավարտել է Բոլոնիայի տնտեսագիտության և առևտրի Բարձր դպրոցը:Այդ ընթացքում նա միաժամանակ զբաղվում էր նկարչությամբ,ինչպես նաև գրում քննադատական հոդվածներ տեղական թերթի համար:1939 թվականին Անտոնիոնին գնում է Հռոմ,համագործակցում «Cinema» և «Bianco e nero» ամսագրերի հետ՝ դառնալով նեոռեալիզմի տեսաբաներից մեկը,նաև կինոդպրոցում սովորում ռեժիսորական հմտություններ:1942 թվականին նա անցնում է փորձնական ժամկետ ֆրանսիացի Մարսել Կառնեի մոտ «Երեկոյան այցելուներ» ֆիլմի նկարահանումերի ժամանակ: Անտոնիոնիի ռեժիսորական դեբյուտը «Պո գետի մարդիկ» վավերագրական ֆիլմն էր,իսկ նրա առաջին խաղարկային ֆիլմը կոչվում է «Մի սիրո քրոնիկա»(1950թվական):Այնուհետև նա նկարում է ևս մի քանի ֆիլմ,որոնք նրան հաջողություն են բերում իր հայրենիքում՝ «Ընկերուհիներ»,«Ճիչ»,«Տիկինն առանց կամելիաների»:
Համաշխարհային ճանաչում ստացավ 1960-ականներին օտարման եռապատումից հետո:Այս տերմինով են միավորում «Արկած»,«Գիշեր» և «Խավարում» ֆիլմերը,որտեղ գլխավոր դերում է Անտոնիոնիի այդ ժամանակների մուսա Մոնիկա Վիտտին է:Այս ֆիլմերը նման են և՛ ոճային,և՛ թեմատիկ առումով. սև-սպիտակ պատկերում խաղարկվում է գեղեցիկ մարդկանց ճակատագիր (Մարչելլո Մաստրոիաննի,Ալեն Դելոն,Ժաննա Մորա,Լեա Մասսարի),որոնք ընդունակ չեն պահպանել երկարատև հարաբերություններ և փորձում են հասկանալ,թե ո՞րն է իրենց առաքելությոնն այս կյանքում:
Վենետիկի կինոփառատոնի գլխավոր մրցանակի արժանացած «Կարմիր անապատ» ֆիլմը(1964) իր իմաստով մոտ է այս երեք ֆիլմերին:Դա Անտոնիոնիի առաջին գունավոր նկարահանված ֆիլմն է:Գույների հետ աշխատանքին Անտոնիոնին շատ լուրջ էր վերաբերվում,նա բնապատկերները ներկայացնում է որպես բարդ ճարտարապետական գունագեղ կառուցվածք,որոնք հիշեցնում են Ֆերնան Լեժեի նկարները:Ցանկալի արդյունքի հասնելու համար նա նույնիսկ արհեստականորեն փոխում էր խոտածածկույթի,գետերի և ծառերի երանգը:Վերջին չորս ֆիլմերի համաշխարհային ճանաչումից հետո Անտոնիոնին համաձայնեց աշխատել անգլախոս երիտասարդ լսարանի համար:Իր հաջորդ ֆիլմը՝ «Բլոու ափ» նա նկարահանել է Մեծ Բրիտանիայում անգլախոս դերասանների հետ:Չնայած փիլիսոփայական խնդիրների ցրվածությանը՝ ֆիլմը հանրության կողմից ընդունվեց որպես դեդեկտիվ ժանրի հայտ:Այն արժանացել է Կաննի կինոփառատոնի Ոսկե արմավենու ճյուղի:
Սկսած 1970 թվականից Անտոնիոնիի աշխատանքներում զարգանում են ինքնակենսագրական տարրերը,որոնք նույնիսկ իր ստեղծագործություններն ուսումնասիրող փորձագետները համարում էին թերություն:Անգլալեզու եռապատումը շարունակվում են «Zabriskie Point» (1970) և «Մասնագիտությունը՝ լրագրող» (1975) ֆիլմերը:«Zabriskie Point»-ը եղավ Անտոնիոնիի առաջին ֆիլմը,որը չընդունվեց հնդիսատեսի և կինոքննադատների կոզմից:
«Մշակութային հեղափոխության» բուռն շրջանում Անտոնիոնին մեկնում է Չինաստան,որպեսզի նկարահանի երեք ժամանոց վավերագրական ֆիլմ այնտեղ տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին:Փորձելով հաղթահարել ստեղծագործական ճգնաժամը,նա նկարահանում է Ջեք Նիկոլսոնին վերջին 10 տարվա ընթացքում միակ լիամետրաժ «Մասնագիտությունը՝ լրագրող» գեղարվեստական ֆիլմում:Այժմ ֆիլմը համարվում է Անտոնիոնիի ստեղծագործությունների գագաթնակետը,նրա վերջին մեծ «ելույթը»,իսկ սկզբնական շրջանում այն մնաց ավելի աննկատ:
Անտոնիոնիին տրված չէր կրկնել 1960-ականների տրիումֆը:1985թվականին ռեժիսորը կաթված է ստանում,որից հետո համրանում է և մարմնի մի մասի անզգայությամբ ապրում մինչև կյանքի վերջը:Այնուամենայնիվ գերմանացի Վիմ Վենդերսի օգնությամբ հաջողվում է 1995թվականին նկարահանել «Ամպերից այն կողմ» վերջին լիամետրաժ ֆիլմը:Միքելանջելո Անտոնիոնին մահացել է 94 տարեկանում 2007 թվականի հուլիսի 7-ին,նույն օրը համաշխարհային կինոյի մեկ այլ խոշոր ներկայացուցիչ Ինգմար Բերգմանի հետ:

Անտոնիոնիի աշխարհընկալումը

Կինեմատոգրաֆիայի պատմության մեջ,Անտոնիոնին դասվում է Ալեն Րենեի կողքին:Այս որկու ռեժիսորները ստիպեցին ֆիլմերը որպես էսկապիզմ դիտող հանրությանը ուշադրությունը կենտրոնացնել ժամանակակից կյանքի անկանխատեսելիության և անվստահության վրա:Անտոնիոնին հերքում է կլասիկ պատմողական ֆիլմերի պայմանականությունները:Նրա ֆիլմերի հանդիսատեսը,դուրս գալով կինոթատրոնից,չի կարող վստահ լինել,որ հասկացել է ցուցադրված բոլոր իրադարձությունների իմաստը:
1960-ականների սկզբում Ումբերտո Էկոն որպես ժամանակակից ստեղծագործությամ էտալոն,օրինակ էր բերում «Արկած» ֆիլմը:Ինչպես գրում է Ռոլան Բարտը՝ «Անտոնիոնին հավասարակշռված կանգնում է ածելու եզրին,նա հանդիսատեսին չի բացահայտում իմաստներ,բայց միևնույն ժամանակ նաև չի ժխտում դրանց գոյությունը:Իր դասական ֆիլմերում Անտոնիոնին թողնում է սահման ազատ մեկնաբանությունների համար,նա ֆիլմում առկա իմաստների բացահայտման համար չի տալիս բանալի,քանի որ նրա համար օբյեկտիվ ճշմարտություն գոյություն չունի»:
Ջոնաթան Ռազենբաումը՝ խոսելով «Մասնագիտությունը՝ լրագրող» ֆիլմի մասին,ասում է.«Լրագրողի,ինչպես նաև ռեժիսորի խնդիրը հարցեր տալն է,այլ ոչ դրանց պատասխանելը:Այսպես կոչված օբյեկտիվ իրականության հարցում նա ագնոստիկ է:Ըստ էության,սա անրոշության կինեմատոգրաֆ է»:«Նոր վեպ» գրական շարժման հիմնադիրներից Ալեն Ռոբ-Գրիյեն Անտոնիոնիին համարում էր ամենաժամանակակից ռոժիսորը:Ըստ նրա՝ Հիչքոքի ֆիլմերում այն ամենի իմաստը,որ ցուցադրվում է էկրանին,անընդհատ հետաձգվում է և միայն ֆիլմի ավարտի պահին է ամեն ինչ բացահայտվում:Անտոնիոնիի մոտ ճիշտ հակառակն է,նրա կերպարները ոչինչ չեն թաքցնում,մենք ամեն ինչ շատ պարզ տեսնում ենք,բայց ֆիլմն անընդհատ ավելի խորհրդավոր է դառնում:Երբ հանդիսատեսը լքում է կինոդահլիճը,ֆիլմը բաց է մնում:Հենց դա է ժամանակակից արվեստի կարևորագույն բնութագիրը:

Ռեժիսորական  ոճը 

Անտոնիոնիի վեց ֆիլմ պարունակում է դետեկտիվ կամ թրիլլեր ժանրի տարրեր:Նրա համար դերասաններն ընդամենը խաղաքարեր էին,ինչպես ինքն էր ասում՝ «շարժվող տարածություններ»:Նրա ֆիլմերի հերոսները,որպես կանոն,պատկանում են միջինից բարձր խավի:Ռեժիսորն այդ հանգամանքը բացատրում է նրանով,որ եթե «տեղավորեր» նրանց պրոլետարական պայմաններում,սուղ նյութական վիճակը հանդիսատեսի կողմից կընդունվեր որպես հուզական-հոգեբանական խնդիրների պատճառ:
Նեոռեալիզմի սզբունքներն ընդլայնելով՝ Անտոնիոնին չէր ընդունում կադրում երաժշտություն օգտագործելու հանգամանքը,երևույթը համարելով հանդիսատեսի զգացմունքերը ղեկավարելու էժան միջոց:Ամերիկացի քննադատ Ջոնաթան Ռազենբաումը Անտոնիոնիի ֆիլմերի ամենագլխավոր արժանիքներից էր համարում,այսպես ասած,խլացվածությունը,երկխոսությունների երկրորդականությունը և դադարի բարձր արվեստը:Կերպարների և ձայների համադրությունը այս պարագայում ավելի շատ բան են ասում,քան խոսքերը:Անտոնիոնիի մոտ ֆիլմերի բովանդակության կարևոր մասը իր մեջ կրում է կինեմատոգրաֆիկ բնույթ:Մոնտաժային տեխնիկան և տեսախցիկի շարժը ռեժիսորի հիմնական գաղափարը ավելի լավ են հասանելի դարձնում ֆիլմը դիտողներին,քան հենց մեկնաբանությունը:Անտոնիոնիի՝ տարածության զգացողությունը բավականին պլաստիկ է՝ համարժեք ճարտարապետի կամ քանդակագործի աշխարհզգացողությանը: